AKLANON PROUD

ni Darwin Tapayan Nagulat kayo sa pamagat ng kolum na ito ano? Ang Aklanon ay maaring tumukoy sa mga taong tubong probinsiya ng Aklan o lenggwahe ng mga tao rito, kagaya ng Illongo, o Ilokano. Sinasalita rin ang Aklanon (o Inakeanon) sa ilang mga bayan ng Capiz. Nililinaw ng ilang diksyunaryo na ang dialekto ay isang uri ng o lokal na lenggwahe. Ang pahayag na ito ay batay sa kinatatakutan noon pa ng ngayon ay yumaong si Roman A. Dela Cruz, isang bantog na manunulat na nagtaguyod ng panitikang Aklanon. Sa kanyang tanyag na Five Language Dictionary (2004), ipinahayag niya ang pangamba na baka balang araw ay makalimutan na ng karamihan ang wastong gamit at ang dalisay na kalikasan kung paano ito sinasalita ng mga ninunong Aklanon. Kinumpirma ni Sumra Dela Cruz-Rojo, curator ng Museo it Akean at anak ni Roman Dela Cruz, na paunti-unti na ngang nawawala ang kadalisayan ng dialektong ito. Ito ang personal na sinabi niya sa akin taong 2009 pa sa isang tour sa museo ng grupo nami

Ni Darwin Tapayan Ikaw ro kahayag ku akong kabuhi Giyahi ako sa daean it kadeag-an Agubayi ako sa tunga it kalisod Iwagi ako sa daean nga madueom Agud nga raying handom ko’y maabot Ag daya’y igahaead ko kinyo  O akong ina nga maeahaeon… Do inyong dabdab hay kabaskog Do inyong init hay paghigugma Ag do raying kahayag hay tuon… Kamo ro  akon nga sueo sa pagpasimpaead Hastang sa paeaabuto’y mangin madinaeag-on… Saeamat sa indi ninyo mapanas nga kahayag! Do raya nga tula hay hantop nga ginahead kay inang ginahigugma.

Ni Darwin Tapayan Kalipay it ginikanan Nga si Nonoy ag Inday hay mag-aeam, Magsueod ag magtuon sa baeay-tueun-an Bangod sa paeaabuton, mabahoe nga handumanan. Do mga inunga, dungog it banwa Do pagsalig ag pag-eaom hay kanda Nga sa ulihi hay kadaeag-an ro daea Bugae naton, kalipay nanda. Do pagpangalisod it ginikanan Sa mga inunga ro kadungganan Nga sa manami nga pagtuon, ginaeauman Bangod sa hin-aga, sanda ro saealigan. Do matuod-tuod ag hantop nga tumueuon Do kalisod it ginikanan hay ginadumdom Do pag-uswag it kabuhi ro haeandumon Ag pagabaslan sanda sa paeaabuton. Sa pagtuon, maghutuhot, maghimakas Agod sa kalisod, makaeampuwas; Sa sakit it barkada’y ‘di magpaeasgas Sa temprano, tapuson bag-o madagas.

Ni Darwin Tapayan Sa akong pagpangabuhi Nasubeang ko sa a’ng pamaktason Dayang butang nga matinanhaga Nga may gahom nga tuman Nagatao it kaaeam, kalipay, kabuhi Pageaom, paghimakas Dayang butang hay akong ginahaeungan Dayang tueun-an nga owa it kapara Kada panig na’y may eumay nga ‘di animo Ag do mga kataga’y bueong sa maeuyang eawas Kahayag sa madueom nga kabuhi Giya sa magamong pamaktason Pageaom sa pagpangabuhi.

Ni Darwin Tapayan Ginsalin pa-Inakeanon ni Darwin Tapayan halin sa tula nga “Ang Guryon” ni Idefonso Santos. Ginpabilin ro sukat ag do tugma. Noy, ‘angga, batuna raya nga bulador Nga himo sa haeot ag papel de hapon Manaming hampangan, puea, puti, asul May pangaean mong sa tunga natuon. Akon nga handom, bag-o mo paeuparon, Do bulador mo anay pakatimbangon Do ikog ag ueo’y dapat gid sukaton Agud indi eon magbalang ukon magbuyong. Dayon, paghuyop it hangin hay iguwa Ag sa pag-uli’y pabay-an nga nakaeuta’ Ngani nga ro higot hay tibayan mo ‘angga Basi bugtuon it hangin nga ‘di basta. Higugmaon mo’g sa indi, dayon, ikaw Magabuyong ag makipagdagitan Magapasimpaead ka, apang tandaan Tagipusuon ro magapanginbabaw. Kung ro bulador mo’y basi mapabalang Maagto sa iba, ukon maputuean Basi ro bulador hay ‘di eon makit-an Hantop nga tawo kunta ro matunaan. Kabuhi’y bulador: maeangas, matapok Dagiton ag dumagit si’n man sumutsot O pa

one                  isaea two                 daywa three               tatlo four                 ap-at five                 lima six                   an-om seven              pito eight               waeo nine                siyam ten                   pueo eleven            napueo’g isaea twelve            napueo’g daywa thirteen          napueo’g tatlo fourteen         napueo’g ap-at fifteen             napueo’g lima sixteen            napueo’g an-om seventeen      napueo’g pito eighteen         napueo’g waeo nineteen         napueo’g siyam twenty            daywampueo twenty-one    daywampueo’g isaea twenty-eight  daywampueo’g waeo thirty              tatlompueo forty                ap-at nga pueo fifty                 limampueo sixty                an-ompueo seventy          pitompueo eighty             waeompueo ninety             siyampueo one hundred sanggatos one hundred one      sanggatos ag isaea two hundre

Prepared by Darwin Tapayan English Aklanon Hiligaynon Tagalog What is your name? Ano ro i’ng (imo nga) pangaean? Ano ang imo ngalan? Ano ang pangalan mo? I am… My name is… Ako si… Do a’ng (akon nga) pangaean hay… Ako si… Ang akon ngalan amo si… Ako si… Ang pangalan ko ay… Where do you live? Siin ka gaistar? Taga-siin ka hay? (informal) Diin ka gapuyo? Taga-diin ka haw? Saan ka nakatira? Taga-saan  ka? My companion is… Do a’ng kaibahan hay si… Ang upod ko si… Ang kasama ko ay si… How old are you? Pila i’ng edad? Pila ka eon? (informal) Pila na ang imo edad? Pila ka na? Ilang taon ka na? Ilan ka na? Who is with you? Sin-o ro i’ng kaibahan? Sin-o ang upod mo? Sino ang kasama mo? How are you? Hay? (informal